یک سال از سقوط دلخراش هواپیمای ایران 140 مسیر تهران-طبس در حوالی فرودگاه مهرآباد گذشت، حادثه‌ای که در آن 40 تن از هموطنان جان خود را از دست دادند، اما با وجود گذشت زمان، هنوز متولیان تصمیمی برای اعلام دلیل اصلی بروز حادثه ندارند.
ساعت 9:20 روز یکشنبه 19 مردادماه 1393 بود که یک فروند هواپیمای ایران 140 به شماره ثبت EP-GPA متعلق به شرکت هواپیمایی سپاهان، دقایقی پس از برخاستن از باند فرودگاه مهرآباد تهران، یک موتور خود را از دست داد و با وجود تلاش خلبان برای بازگشت به فرودگاه، هواپیما پس از برخورد به کابل‌های برق، دچار سانحه شد و در جاده مخصوص کرج سقوط کرد.
در این حادثه دُم هواپیما به علت ضربه از قسمت انتهایی هواپیما جدا شده و در محل جاده مخصوص کرج افتاد و سر هواپیما هم در خاک فرو رفت و دیگر قطعات به محیط اطراف پرتاب شد.
لحظاتی کوتاه پس از زمین خوردن این هواپیما در حوالی دیوار فرودگاه مهرآباد، بال‌های هواپیما به دلیل پربودن ظرفیت مخزن سوخت منفجر شد؛ در این حادثه چند تن از مسافران موفق شدند از شکاف ایجاد شده هنگام برخورد هواپیما با زمین و قبل از انفجار، از هواپیما خارج شوند، اما متأسفانه لحظاتی کوتاه پس از برخورد هواپیما با زمین، انفجار مهیب رخ داد و بقیه مسافران و کرو (خدمه) پروازی (در مجموع 40 نفر) در این حادثه جان باختند.
این هواپیما قرار بود 48 سرنشین خود (40 مسافر و 8 کرو پروازی) را از تهران به طبس منتقل کند، اما به دلیل از دست رفتن موتور، در 4 مایلی فرودگاه و در جاده مخصوص کرج سقوط کرد و حادثه آفرید.
در این پرواز 34 مسافر بزرگسال، 3 نوزاد زیر دو سال و 3 کودک زیر 12 سال حضور داشتند؛ تعداد 8 نفر از این سانحه جان سالم به در بردند و متأسفانه بقیه مسافران جان باختند؛ کرو پروازی این هواپیما شامل دو نفر خلبان به نام‌های «معلم خلبان ایزدپناهی» و «کمک خلبان برقعی»، دو نفر مهماندار، دو مهندس پرواز و دو نفر از گارد (امنیت) پرواز بودند.
بنا به گفته رئیس وقت سازمان هواپیمایی کشوری، کاپیتان این پرواز، استاد خلبان بوده و نزدیک به 2 هزار ساعت با این هواپیما پرواز داشته است.
یکی از شاهدان عینی این ماجرا روز واقعه را این طور شرح می‌دهد: « محل کار من در منطقه شهرک آزادی (فرهنگیان) بود، هر روز با خودروی شخصی به محل کار می‌رفتم، اما آن روز ترجیح دادم مسیری را پیاده تا محل کار طی کنم؛ در مسیر متوجه پرواز هواپیمایی شدم که به سمت ما می‌آمد و در ارتفاع پایینی حرکت می‌کرد، اول احساس کردم شاید من حساسیت زیادی به خرج می‌دهم و به اشتباه فکر می‌کنم هواپیما رو به پایین در حال حرکت است، اما این طور نبود، هواپیما لحظه به لحظه به زمین نزدیک‌تر می‌شد، سر هواپیما هم رو به پایین بود همین طور که حرکت آن را دنبال می‌کردم، ناگهان دیدم که با صدای مهیبی سقوط کرد؛ تا به حال چنین صحنه‌ای را به چشم ندیده بودم، بسیار ترسیدم و به سمت محل حادثه دویدم تا اگر بتوانم کمکی کنم، هواپیما چند تکه شده بود و قسمت جلوی هواپیما و قسمتی که مسافران در آن حضور داشتند، داخل فضای سبز پادگان افتاد، یک سوم انتهایی هواپیما هم به بلوار شیشه مینا پرتاب شد؛ به نزدیک محل حادثه که رسیدم ناگهان هواپیما منفجر شد؛ صدای انفجار به حدی بود که خیلی‌ها فکر کردند کوره کارخانه شیشه ترکیده است؛ همه جا را دود گرفته بود و شعله‌های آتش زبانه می‌کشید…».
مدیر عامل وقت شرکت فرودگاه‌های کشور درباره این حادثه می‌گوید: خلبان این پرواز ایرانی بود؛ وی در آخرین لحظات با برج مراقبت تماس گرفت، البته آخرین تماس خلبان کوتاه بود، اما هنگامی که هواپیما از زمین بلند شد، خلبان صحبت مختصری با برج داشت و اعلام مشکل کرد.
بنا به گفته محمد علی ایلخانی، خلبان هواپیما پس از بلند شدن از فرودگاه، قانوناً صحبتی با برج ندارد، اما خلبان این پرواز، ظاهراً بلافاصله پس از بلند شدن، در تماسی کوتاه با برج اعلام مشکل کرد.
احمد مجیدی، معاون وزیر راه و شهرسازی، هم که چند سالی است پس از بروز سوانح هوایی از سوی وزارت راه و شهرسازی به عنوان سخنگوی سانحه معرفی می‌شود، در این‌باره می‌گوید: از زمان تیک‌آف هواپیمای ایران 140 از روی باند تا زمان بروز سانحه حدود یک و نیم دقیقه به طول انجامید و همان موقع اعلام شد که هواپیما موتور سمت راست خود را از دست داده است.
به هر حال این اتفاق جانسوز رخ داد و تنی چند از هموطنان جان خود را از دست داند؛ بلافاصله پس از وقوع این سانحه و بعد از ظهر همان روز، یکشنبه 19 مرداد، به دستور رئیس‌جمهور از ادامه پرواز ایران 140 تا پایان پرونده رسیدگی به سانحه جلوگیری شد که این محدودیت پروازی ایران 140 همچنان ادامه دارد.
روحانی در جلسه هیئت دولت همان روز از وزیر راه و شهرسازی خواست گزارش کاملی از چگونگی وقوع سانحه و علل آن ارایه کند و تا رسیدگی کامل، از ادامه پرواز این نوع هواپیما ممانعت به عمل آید.
بنابراین گزارش هواپیمای ایران 140 سانحه دیده، در سال 2008 میلادی ساخته شده بود و تا آن روز 1350 ساعت پرواز داشته است؛ این هواپیما توسط هسا در اصفهان مونتاژ می‌شود؛ نکته جالب آن که تا پیش از سقوط این مدل هواپیما، مسئولان بارها بر تولید داخلی این هواپیمای مونتاژ شده تأکید داشته و همه جا از آن با نام «ایران 140» یاد می‌کردند، اما پس از وقوع سانحه مذکور، در همه اطلاعرسانیهای رسمی وزارت راه و شهرسازی و سازمان هواپیمایی کشوری از هواپیمای سانحه دیده با نام «آنتونف» یاد و تأکید شد که نام «ایران 140» مطرح نشود.
حتی رئیس اسبق سازمان هواپیمایی کشوری در شرایطی که نزدیک به یک سال از این حادثه سقوط می‌گذرد، به تازگی و چندی قبل از استعفای خود، رسماً تأیید کرد، موتور و قطعات کنترل‌کننده موتور این هواپیما ساخت کشور روسیه بوده است؛ بنابراین می‌توان این گونه برداشت کرد که ادعای پیش از این مبنی بر «ساخت داخل بودن ایران 140» واهی بوده است.
پس از وقوع این سانحه، اطلاعرسانیهای پراکنده‌‌ای از سوی مسئولان و مدیران وزارت راه و شهرسازی و سازمان هواپیمایی کشوری درباره علت وقوع این سانحه اعلام و دلایلی مطرح شد، اما تنها اطلاع‌رسانی رسمی درباره وقوع این سانحه حدود 50 روز پس از وقوع حادثه و توسط سازمان هواپیمایی کشوری انجام شد.
رئیس وقت سازمان هواپیمایی کشوری، روز 6 مهرماه 1393 در نشست خبری برخی جزئیات بروز این حادثه را اعلام کرد.
بنا به گفته علی‌رضا جهانگیریان افزایش دما در روز بروز حادثه که 38 درجه بود و نیز ارتفاع فرودگاه مهرآباد از سطح آب‌های آزاد، در کنار از دست رفتن موتور، از دیگر عوامل بروز این حادثه بود.
البته جهانگیریان مدعی شد که خلبان و کمک خلبان در لحظه از دست دادن موتور متوجه این موضوع نمی‌شوند و بعد از چند لحظه که هواپیما از باند جدا شده بود، از این مسأله مطلع شدند.
بنا به گفته رئیس سابق سازمان هواپیمایی، با از دست رفتن موتور سمت راست، قدرت موتور سمت چپ 10 درصد افزایش می‌یابد، اما هواپیما به سمت موتور از کار افتاده (سمت راست) می‌پیچد؛ خلبان سعی می‌کند هواپیما را در مسیر مستقیم نگه دارد، اما این موضوع امکانپذیر نمی‌شود؛ این عدم کنترل هواپیما در مسیر مستقیم و عدم افزایش سرعت هواپیما موجب می‌شود، هواپیما یک و نیم دقیقه در ارتفاع پایین ادامه حرکت دهد و دائم به سمت راست بپیچد؛ به همین دلیل نیروی بالابر هواپیما کاهش می‌یابد، اما خلبان سه بار سعی کرده است ارتفاع را کاهش دهد که با عدم توفیق، بالاخره حادثه رخ می‌دهد.
جهانگیریان این را هم گفت که به دلیل آنکه در باک (مخزن سوخت) هواپیما بنزین زیادی وجود داشت، اغلب مسافران پس از انفجار و به علت آتش‌سوزی جان باختند.
البته رئیس سابق سازمان هواپیمایی کشوری چندی پیش از استعفای خود از این سمت، در جمع خبرنگاران گفت که بعد از گذشت نزدیک به یک سال از حادثه سقوط ایران 140، شرکت سازنده موتور این هواپیما هنوز به بعضی از سؤالات پاسخ نداده است؛ پس از سقوط هواپیما سؤالات و مسائلی که در رابطه با علت اصلی از کار افتادن موتور و قطعات کنترلی موتور مطرح شد، موجب رفت و آمد یک گروه از کارشناسان ایرانی به روسیه و گروهی از کارشناسان روسی به ایران شد که این مسأله جواب بعضی از سوالات در این رابطه را نهایی کرد.
بنا به گفته جهانگیریان، سازمان هواپیمایی کشوری‌سؤالاتی در رابطه با علت اصلی از کار افتادن موتور این هواپیما به شرکت سازنده روسی این موتور ارائه کرد، اما شرکت سازنده با وجود گذشت حدود یک سال از این حادثه، هنوز به بعضی از سؤالات پاسخ نداده است.
به هر حال یک سال از وقوع این سانحه دلخراش گذشت، اما مسئولان باز تعیین دقیق علت بروز حادثه را به آینده موکول کرده‌‌ا‌ند و شاید به این می‌اندیشند که ممکن است با گذر زمان، مردم بروز این سانحه را مثل دیگر حوادث هوایی سال‌های قبل کمتر به یاد آورند؛ قطعاً بیان علت اصلی بروز این حادثه دردی از بازماندگان دوا نمی‌کند، اما می‌تواند تجربه‌ای باشد که دیگر حوادث مشابه رخ ندهد.
