سیدمحمدباقر ملائک . استاد دانشگاه صنعتی شریف
تفاوتی اساسی است بین دو مفهوم ایمنی و امنیت: ایمنی یک مفهوم عام است و باید در همه‌جا جاری باشد، از آشپزخانه آپارتمان نقلی‌تان تا پرواز با یک هواپیما؛ اما امنیت یک واژه خاص است و در مواقع خاصی هم به‌کار برده می‌شود.
کمتر از سه ماه پیش بود که عده‌ای از شهری نه‌چندان دور به قصد زیارت امام هشتم با خانواده‌‌های خود خداحافظی کردند و راهی سفری زیارتی شدند، سفری که برای ٤٠ نفرشان پایانی نداشت.
سفری بود به ابدیت و برای عده بیشتری سفری بود تلخ که تا سالیان دراز از خود بپرسند که چرا چنین شد؛ اما اکنون کمتر کسی یادش است که آن دو، سه روز سروصدای مطبوعات و ابراز نگرانی‌های مسئولان آخرش به کجا باید می‌رسید و به کجا رسید.
چرا به این سادگی فراموش شد؟
حالا، با یک حادثه دلخراش جدید‌تر روبه‌رو شده‌ایم و این ویژگی انسان‌هاست که اگر راه‌حلی برای مشکلات خود پیدا نکنند، ترجیح می‌دهند آنها را فراموش کنند؛ مشکلی به نام نبودن ایمنی!
سیاه‌نمايی هم نیست، کافی است فقط به اخبار صداوسیمای خودمان گوش کنید و از خود بپرسید چرا دختران دانش‌آموز مددجوی «بشاگرد» سالم به استراحتگاه خود نرسیدند و چرا یکی جان خود را از دست داد و تعدادی دیگر مجروح شدند؟ دختران دانش‌آموز چرا ایمنی نداشتند؟ آیا کسی برای آنان اشک حسرت ریخت؟
البته اینها مشکلی نیست که به طرح آن علاقه‌مندیم؛ مشکل مورد نظر ما طبق معمول یک مشکل سیستمی است، مشکلی خطرناک که زندگی شهری ما را بی‌ارزش‌تر از یک بازی کرده، یک بازی به‌نام فوتبال!
قطعا دیده‌اید یا شنیده‌اید که در این بازی با وجود تمام نکات ایمنی به کار گرفته‌شده، بازیکنان از شدت هیجان بازی مرتکب خطاهايی می‌شوند، خطاهايی که مستوجب جریمه هستند و خطاهايی مستوجب اخطار؛ ولی نکته جالب اینکه در این بازی، طراحان آن به دلیل حفظ ایمنی بازیکنان و جریان منطقی بازی فقط یک اخطار را صادر می‌کنند، آن هم به شکلی آشکار که سایر بازیکنان و تماشاگران از صدور آن اخطار آگاه شوند و در صورت تصحیح‌نشدن رفتار و تکرار خطا از سوی همان بازیکن، اخطار دوم با اخراج همراه است.
اخراج از بازی….ولی چرا؟
خب این‌همه توضیح درباره این بازی اصلا لازم هم نبود؛ اما توضیح دادیم تا چند سؤال را مطرح کنیم:
١- چرا در بازی فوتبال اخطار آشکارا صادر می‌شود؛ ولی برای آن ساختمان به‌خصوص فقط عده‌ای به‌خصوص از آن اخطار عدم ایمنی ساختمان آگاه بودند و نه همه کسبه و مردمی که هر روز به آن مکان رفت‌وآمد می‌کردند؟
٢- چرا در بازی فوتبال بعد از اخطار دوم، بازیکن سهل‌انگار و خاطی از بازی اخراج می‌شود؛ اما درباره آن ساختمان به‌خصوص، تعداد اخطارهای صادرشده به بیش از ١٠ مورد می‌رسید و هیچ‌کسی هم اخراج نشد؟
٣- چرا در بازی فوتبال بازیکن اخراج‌شده، حتی حق تماشای باقی‌مانده بازی را هم ندارد؛ اما درباره آن ساختمان به‌خصوص بازیکنان خاطی صحنه‌گردان مصاحبه‌ها هستند؟
٤- چرا در بازی فوتبال بازیکن خاطی از حداقل یک بازی آینده محروم می‌شود؛ اما درباره آن ساختمان به‌خصوص یا آن قطار به‌خصوص، بازیکنان خاطی به دلگرمی‌دادن به دیگران مشغول هستند؟
اینجا مسابقه انشا نیست که این پدیده را با طرح سؤال‌های متنوع کش بدهیم و قرار هم نیست برای مرثیه‌نامه‌نوشتن درآمد کسب کنیم. اینجا با یک مشکل جدی سیستمی مواجه هستیم، مشکلی که از دیدگاه سیستم به آن «انحراف از مفهوم» اطلاق می‌شود.
«امنیت» پدیده لازم در یک اجتماع انسانی است؛ اما قطعا کافی نیست. آنچه مردم این روزها به آن نیازمند هستند، ایمنی است و مسئولان امور باید بپذیرند که با تبلیغ حصول امنیت نمی‌توانند کار را پایان‌یافته تلقی کنند. نبود ایمنی بسیار گسترده و خطرناک شده و اگر اقدامی سیستمی انجام نشود، به‌سادگی دستاوردهای امنیتی را تحت الشعاع قرار خواهد داد.
سلام
مطلب جالب و مقایسه ای کم نظیر در مورد بی توجهی ها به ایمنی و خسارت یک هزارو پانصد میلیارد تومانی مالی و جان های شریفی است که از دست رفتند…و ما شاگردان تنبل کلاس روزگار درس نمیگیریم تا دوباره……و شیونی دیگر.